Door Redactie op 13 januari 2017

Rond komen niet vanzelfsprekend

Het NIBUD heeft in opdracht van de gemeenteraad onderzocht hoe de positie van mensen met lage inkomens is en of het gemeentelijke minimabeleid inwoners echt helpt om de eindjes aan elkaar te knopen. Tijdens de Politieke Markt van 12 januari overhandigde Chris Schouten (raadslid PvdA en voorzitter van de raadswerkgroep Monitoring Sociaal Domein) het rapport aan wethouder Johan Kruithof.

Mensen met een minimuminkomen hebben het niet gemakkelijk. En hoge kosten voor de zorg maken het nog lastiger om rond te komen.
De laatste tijd verandert er bovendien veel in de zorg. Reden voor de gemeenteraad van Apeldoorn om te onderzoeken hoe de positie van lage inkomens nu is en of het gemeentelijke minimabeleid echt helpt om de eindjes aan elkaar te knopen. Het NIBUD heeft dit onderzocht aan de hand van een aantal voorbeeldhuishoudens. Er is onderscheid gemaakt tussen wat mensen uitgeven voor een basispakket (vaste lasten als huisvesting en persoonlijke en huishoudelijke uitgaven als eten en kleding) en aan een restpakket (zoals vervoer, contributies, uitgaan en vakantie).

Huishoudens zonder zorgkosten
Het NIBUD concludeert dat de voorbeeldhuishoudens zonder zorgkosten voldoende inkomen hebben om noodzakelijk basisuitgaven te doen. Als de uitgaven van het restpakket worden meegerekend, komt een aantal voorbeeldhuishoudens in de knel. Dat speelt vooral bij paren met kinderen, en in mindere mate ook bij paren zonder kinderen, bij eenoudergezinnen met oudere kinderen en bij alleenstaanden. Die hebben het financieel zwaar.

Huishoudens met zorgkosten
Voor huishoudens met zorgkosten ziet de wereld er nog zorgelijker uit. De noodzakelijke basisuitgaven kunnen de meeste voorbeeldhuishoudens nog doen, maar met hoge zorgkosten blijft er vooral bij alleenstaanden en paren met kinderen geen geld over voor iets extra’s.

De armoedeval
De rapportage laat zien waar de armoedeval optreedt: mensen die door meer te verdienen niet langer recht hebben op financiële ondersteuning en daardoor netto in besteedbaar inkomen achteruit gaan. In de onderzochte voorbeeldhuishoudens treedt deze val het vaakst op bij een inkomen rond 120% en 150 % van het minimumniveau en dat vooral bij paren met kinderen met een zorgvraag. De gemeentelijke zorgverzekering kent een dekking van het eigen risico en is van toepassing tot 150% van het minimumloon. Wie een zorgvraag heeft, boven de 150% komt en zo buiten de zorgverzekering valt, krijgt direct weer te maken met het eigen risico.

Huishoudens met zorgvraag
Zorghuishoudens met een inkomen op 150 procent van de norm hebben duidelijk minder bestedingsruimte (saldo) dan de lagere inkomens. De landelijke regelingen als huur- en zorgtoeslag nemen af en de kosten voor zorg nemen toe, vanwege de hogere eigen bijdrage CAK en vanwege de draagkracht die deze huishoudens hebben. Het NIBUD trekt hieruit de les dat deze middeninkomens met een zorgvraag ook ondersteuning verdienen.

Gemeentelijk beleid
Het NIBUD constateert dat diverse vormen van inkomensondersteuning in de gemeente Apeldoorn een duidelijk positief effect hebben op de bestedingsruimte van de inwoners met een laag inkomen, ook in vergelijking tot andere onderzochte gemeenten. Gezinnen met kinderen zijn financieel gezien het meest kwetsbaar. Om nog beter in te spelen adviseert het NIBUD om de kidskaart te verhogen. Ook zou de gemeente de individuele inkomenstoeslag (voor mensen langdurig in de bijstand) specifiek voor gezinnen met kinderen kunnen verhogen.

Beperking van kosten
De berekeningen van het NIBUD laten zien dat minima gebaat zijn bij lage vaste lasten. Soms kan tijdelijke huurverlaging helpen. De gemeente zou dat met woningbouwcorporaties kunnen afspreken. Ook het stimuleren van energiebesparing bij minima, bijvoorbeeld door energieadviseurs kan de vaste lasten van minima omlaag brengen.

Maximaal gebruik van regelingen
De gemeente doet al veel om ondersteunende maatregelen als bijvoorbeeld RegelRecht onder de aandacht te brengen. NIBUD ziet kansen om het gebruik van verschillende steunmaatregelen te vergroten bijvoorbeeld door kennisverspreiding vanuit de Apeldoornse sociale wijkteams.

Gemeenteraad in gesprek
De raad gaat in februari in gesprek met mensen die de wereld van minima en de zorgkosten in de praktijk kennen: vertegenwoordigers van de Voedselbank, Stichting Leergeld, woningbouwverenigingen, Leger des Heils, met ambtenaren in de uitvoering (wijkteams, schuldhulpverlening, etc.), met zorgaanbieders als RIWIS en met vertegenwoordigers van de adviesraden. Daarmee wil de raad zijn beeld completeren: kloppen de onderzoeksresultaten met de praktijk of is er meer?